Aby zaistnieć w mentalności mieszkańców Wierzchosławic, budynek Domu Ludowego musiał „przekonywać” o swoich walorach. W tym celu niemal od samego początku umiejscowiono w Domu Ludowym prężnie działający od kilku lat Teatr Ludowy, którym kierował wraz z żoną miejscowy nauczyciel Adolf Kaliciński. Teatr Ludowy w Wierzchosławicach był czymś niezwykłym z racji tego, iż posiadał niemalże krajową renomę, a członkami zespołu aktorskiego byli chłopi, którzy rano wykonywali obowiązki w swoich zagrodach, by wieczorem założyć kostium aktora.
O tym, że Dom Ludowy prowadził w tym czasie szeroką współpracę ponadlokalną świadczy fakt, że dnia 8 sierpnia 1926 roku w Domu Ludowym gościło Koło Młodzieży z Ryglic, które wystawiło komedię Józefa Rączkowskiego Polityka i miłość. W gmachu Domu Ludowego znalazło również swoje miejsce również miejscowe Koło Młodzieży Wiejskiej. Koło działało początkowo w szkole powszechnej.
W wyniku zabiegów Wincentego Witosa i Adolfa Kalicińskiego zostało przeniesione do nowopowstałego Domu Ludowego. Stroną artystyczną w Kole zajmowali się Adolf i Ludmiła Kalicińscy, z którymi współpracowali miejscowi chłopi: Antoni Solak, Tadeusz Suda, Jan Płanik, Antoni Bogusz.
Koło dawało w ciągu roku 5 do 6 przedstawień przyjmowanych z wielkim uznaniem przez miejscową i zamiejscową publiczność. Koło Młodzieży otrzymało nawet działkę za domem ludowym, na której Ludmiła Kalicińska organizowała kursy wzorowej uprawy ziemniaków, kukurydzy, prosa, kapusty itp. Ponadto Ludmiła Kalicińska wraz z nauczycielką Karoliną Augustynową organizowały słynne kursy szycia i haftu.
Z biegiem czasu Dom Ludowy Wierzchosławicach stawał się centrum kulturalnym wsi, odbywały się w nim spotkania i wiece, w jego wnętrzach organizowano święta ludowe i państwowe. W latach międzywojennych mieściła się w nim siedziba szkoły, straży pożarnej, kasy zapomogowo- oszczędnościowej Stefczyka, którą kierował miejscowy działacz ludowy Antoni Solak, a nawet jak już wspomniałem Koła Młodzieży Wiejskiej. W Domu Ludowym zgromadzono również pokaźne zasoby książkowe, których nie powstydziłaby się w tym czasie niejedna biblioteka. W kolejnych latach Domem Ludowym zarządzał Komitet wybierany przez Radę Gminną. Rada w 1931 roku w obawie przed przejęciem obiektu przez „sanację” wydzierżawiła Dom Ludowy pod działalność Kółka Rolniczego. Brak źródeł nie pozwala jednak w pełni przedstawić działalności Domu Ludowego w interesującym nas okresie.
Biorąc pod uwagę pewne wytyczne założyć można, że aktywność organizacyjna Domu Ludowego od roku 1933 prawdopodobnie stopniowo zanikała a wartość wychowawcza placówki znacznie osłabła. Wpływ na ten stan rzeczy miała niewątpliwe sytuacja polityczna w samym Ruchu Ludowym. Walka stronnictw, wystąpienie z klubu PSL”Piast” czołowych liderów z Jakubem Bojko na czele, doprowadziło, że Witos a zarazem ruchu ludowy który reprezentował zaczął tracić poparcie, nie tylko w Gminie, ale i w całym kraju.
Aktorzy i kierownictwo Teatru Ludowego w Wierzchosławicach przed spektaklem „Kościuszko pod Racławicami”
Zbiory Janiny Kalicińskiej i Ludmiły Bandury
Przegrane przez ludowców wybory w marcu 1928 roku i listopadzie 1930 r. miały swoje reperkusje w samych Wierzchosławicach. Ponadto klęska powodzi w lipcu 1934 r. i związane z nią koszta odbudowy gminy na pewno doprowadziły do rezygnacji z wielu projektów kulturalnych związanych z Domem Ludowym i to na kilka lat. W gminie w tym czasie coraz częściej znać o sobie dawały „akcenty sanacyjne” utożsamiane z Marszałkiem Piłsudskim. W 1931 roku posadę kierownika wierzchosławickiej szkoły traci wieloletni pedagog, organizator wielu inicjatyw kulturalnych Adolf Kaliciński. „Kierownika szkoły p. Kalicińskiego, względnie przyzwoitego człowieka, przeniesiona na kraniec państwa, niszcząc mu w całości egzystencję. Wina jego polegała na tym, że wzbraniał się założyć ‘Strzelca”[…] Posadę stracił też naczelnik poczty w Bogumiłowicach Ludwik Kuraś, którego przeniesiono aż na Spisz”.
Aresztowanie a następnie skazanie Witosa w „procesie brzeskim” jesienią 1930 roku doprowadza decyzją starosty tarnowskiego do natychmiastowego rozwiązania Rady Gminy w Wierzchosławicach. Dnia 25 września 1931 roku Wincenty Witos przestał być wójtem Wierzchosławic, po 23 latach sprawowania tej funkcji. Gospodarstwo Witosa prokurator zarządził zlicytować na pokrycie kosztów procesu wynoszących 2020 zł. Dzięki przepisaniu całego majątku na córkę Julię uchroniono dobytek przed likwidacją. „Tylko jedno biurko było własnością p. Witosa a inne rzeczy były własnością córki lub żony, przeto obie panie wniosły skargę o wyłączenie tych rzeczy, na co sąd się zgodził”. W 1938 roku w 20 rocznicę odzyskania niepodległości przed Domem Ludowym odsłonięto pomnik poległym podczas I wojny światowej. W latach okupacji hitlerowskiej w domu Dom Ludowy stał się siedzibą zakwaterowania wojsk niemieckich, urzędował w nim również komisaryczny wójt gminy z nadania nazistów – Roman Czosnyka.
Wincenty Witos przed Domem Ludowym podczas Dożynek gminnych- 1930 rok.
Zbiory Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
Po wojnie stałym rezydentem Domu Ludowego stał się dr medycyny Adam Bryl. W czasie okupacji służył bezinteresowną pomocą mieszkańcom Wierzchosławic. Po wojnie pierwszy kierownik ośrodka zdrowia w gminie. Postać dr Adam Bryla upamiętniono nadając
w 1998 roku jego imię nowo powstałemu Gminnemu Ośrodkowi Zdrowia.
Gdy powstał Uniwersytet Ludowy, który przejął na swoje barki cały ciężar pracy kulturalno- oświatowej w gminie, Dom Ludowy pozostał na uboczu toczącego się życia kulturalnego. W budynku Domu Ludowego usytuowano bibliotekę. Początkowo doraźne rozwiązanie okazało się być długotrwałym.
Do 1977 roku tj. do budowy obecnego biurowca gminy Dom Ludowy pełnił rolę Urzędu Gminy, Urzędu Stanu Cywilnego, Gminnej Biblioteki i Banku Spółdzielczego. Dopiero po 1977 roku biblioteka zyskała względną przestrzeń obejmując swoim zasięgiem trzy pokoje po opuszczonych przez kancelarię gminną biurach. Od 1994 roku funkcjonowała również w Domu Ludowym centrala telefoniczna.
Na frontowej ścianie Domu Ludowego widnieją cztery monumentalne tablice, upamiętniające osoby i najważniejsze wydarzenia z bogatej przeszłości Wierzchosławic. Pierwsza tablica znajduje się po lewej stronie od głównego wejścia. Wykonana została z białego marmuru i upamiętnia ofiary starć z policją podczas strajku chłopskiego w Wierzchosławicach w sierpniu 1936 roku.
Uroczystość odsłonięcia pomnika poległych podczas I wojny światowej. Wierzchosławice 1938 rok.
Zbiory Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
Jej odsłonięcie nastąpiło dokładnie w 20 rocznicę tych krwawych zajść. Druga tablica poświęcona została Marii z Kuzdrów- Rzeźnik- małżonce znanego wierzchosławickiego działacza ludowego Kazimierza Rzeźnika. Maria Rzeźnik swoją bohaterską działalność niepodległościową podczas II wojny światowej przypłaciła śmiercią w obozie zagłady Oświęcim-Brzezinka w 1943 roku. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce podczas święta ludowego 2 kwietnia 1974 roku.
Trzecia tablica powstała z inicjatywy Wierzchosławickiego Związku Bojowników o Wolność i Demokracje, który zrzeszał byłe organizacje kombatanckie, odsłonięta została 29 października 1985 roku. Tablica ta przywołuje pamięć o mieszkańcach Wierzchosławic, którzy zginęli w walce z hitlerowskim okupantem w latach 1939-1945. Kolejną z tablic odsłonięto w trakcie obchodów „Dożynek Reymontowskich” w sierpniu 1985 roku. Z intencji Towarzystwa Przyjaciół Muzeum W.Witosa wmurowano tablice upamiętniającą słynne Dożynki, które odbyły się w Wierzchosławicach z udziałem laureata nagrody Nobla Władysława Stanisława Reymonta w sierpniu 1925 roku.
Uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej ofiary strajku chłopskiego sierpnia 1936 roku.
Zbiory Janiny Kalicińskiej i Ludmiły Bandury
Wszystkie wyżej wymienione tablice znajdują się na frontowej ścianie Domu Ludowego do dnia obecnego, a w czasie uroczystości państwowych mieszkańcy wsi składają przy nich kwiaty i zapalają symboliczne znicze.
Ostatnia modyfikacja: 8 kwietnia 2021
